Με αφορμή τα πάθη που εγείρει το έργο των αδελφών Μανάκια.
Η «ανθρώπινη συσκευή αποτύπωσης» κατέχει ως εργαλεία τη γλώσσα και το μάτι, αντίστοιχα ο λόγος και η εικόνα είναι τα θεμελιώδη συστήματα καταγραφής από τις προϊστορικές βραχογραφίες των σπηλαίων έως και τη σημερινή εποχή.
Έτσι οι πρωτοπόροι αδελφοί Μανάκια, έχοντας φωτογραφίσει για χρόνια στη περιοχή της Μακεδονίας και έχοντας συνειδητοποιήσει τη δύναμη της εικόνας, μαζί με την ανακάλυψη του κινηματογράφου στη Λυών (1895) από τους δύο άλλους αδελφούς Lumière, προέβλεψαν πως αυτό το μέσο καταγραφής –δηλαδή η κινηματογραφική κάμερα- είναι μακράν το σημαντικότερο και πιο αποτελεσματικό εργαλείο. Το 1905, εισήγαγαν στα Βαλκάνια την πρώτη Bioscope 300 και δημιούργησαν με αυτήν χιλιόμετρα από φιλμ στα οποία σήμερα αναφέρονται ιστορικοί και ερευνητές για να αντλήσουν πολύτιμες πληροφορίες για την περιοχή των Βαλκανίων των αρχών του 20ου αιώνα.
Αυτό που σήμερα αποκαλούμε «τέχνη» τη στιγμή που συνέβαινε από τα δύο αδέλφια, συνιστούσε κυρίως βιοποριστική πρακτική, όμως αφενός η καλλιτεχνική τους φύση και αφετέρου η πλήρης επίγνωση της σπουδαιότητας της καταγραφής καθιστούν το έργο τους μοναδικό και υψηλής αισθητικής. Μπορούμε να πούμε πως φίλμαραν εν αγνοία τους τα πρώτα docudrama της ιστορίας του κινηματογράφου πολύ πριν τον Robert J. Flaherty και τον «Νανούκ του Βορρά» (1922).
Αυτή είναι η «Κιβωτός Εικόνων» του Γιαννάκη και του Μίλτωνα Μανάκια που διασώθηκε σε διάφορα αρχεία και εσωκλείει όλη την ιστορία της ταραγμένης περιόδου που εκτυλίχθηκε πάνω στο αποσυντιθέμενο σώμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Χερσόνησο του Αίμου.
Τελικά έχει σημασία αν είναι Έλληνες, Σκοπιανοί ή κι εγώ δε ξέρω τί άλλο, αυτοί οι Βλάχοι της Βόρειας Πίνδου που γεννήθηκαν στην Αβδέλλα Γρεβενών στα 1880, πολύ πριν τους Βαλκανικούς Πολέμους, τη συνθήκη της Λωζάνης και την δημιουργία των εθνικών κρατών; Γιατί να διεκδικούν με τόσο πάθος οι ιστορικοί ερευνητές την υπηκοότητά τους ένθεν και ένθεν των συνόρων μας;
Μήπως να τους βαφτίζαμε “παγκόσμιους” μιας και η συμβολή τους στη φωτογραφική και κινηματογραφική τέχνη είναι τόσο μεγάλη; Ό,τι και να πούμε εδώ, θα πρέπει αυτό το ζήτημα να αντιμετωπίζεται τουλάχιστον με νηφαλιότητα και διάθεση αυτογνωσίας γιατί ως γνωστόν εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε-γέλασε.