Enri Canaj

Από την Αθήνα στον κόσμο. Δέκα χρόνια δρόμος.

Το γεγονός ότι ο αλβανικής καταγωγής –με βάση την Ελλάδα- Enri Canaj ανήκει πλέον ως δόκιμο μέλος στην ελίτ των φωτογράφων του διεθνούς πρακτορείου Magnum είναι μια μεγάλη επιτυχία. Ο νεαρός φωτογράφος (γεν. Τίρανα, 1980) πέρασε τη πρώτη φάση αξιολόγησης το καλοκαίρι του 2017, παρουσιάζοντας στη γενική συνέλευση των φωτογράφων-μετόχων του θρυλικού πρακτορείου την εργασία Albania – A homecoming, μια ενδελεχή ongoing φωτογραφική έρευνα με επίκεντρο τους ανθρώπους, τα ήθη-έθιμα και το φυσικό τοπίο της ιδιαίτερης πατρίδας του και τα κατάφερε.

Να αναφέρουμε πως είναι μακρύς ο δρόμος για να γίνει πλήρες μέλος στο Magnum Photos. Ακολουθούν άλλες δύο κρίσεις μέχρι τις οποίες θα πρέπει το υποψήφιο μέλος να δουλέψει πολύ σκληρά εξελίσσοντας και φέρνοντας σχεδόν σε επίπεδο τελειότητας τη φωτογραφική του γλώσσα. Η τελική φάση της υποψηφιότητας για να γίνει full member θα κριθεί σε 6-7 χρόνια κι εφόσον συγκεντρώσει υπέρ του τα 2/3 συν μία των ψήφων της γενικής συνέλευσης όπου απαρτίζεται από ογκόλιθους -σχεδόν ημίθεους- της φωτογραφίας παγκοσμίως. Εμείς είμαστε βέβαιοι πως θα πετύχει το στόχο του, το αποδεικνύει η ως τώρα διαδρομή στο χώρο της ελληνικής φωτογραφίας.

Η σταθερή ανοδική πορεία του Canaj, ξεκίνησε το 2007 όταν επελέγη να συμμετάσχει στο πρότζεκτ City Streets, σε επιμέλεια και καθοδήγηση του Νίκου Οικονομόπουλου, όπου για ένα έτος με άλλους δέκα νέους φωτογράφους κατέγραψαν τους Δρόμους της πόλης. Η μετάλλαξη και ο επαναπροσδιορισμός του κέντρου της Αθήνας από την εισροή μεταναστών, την εξάπλωση των ναρκωτικών, την πορνεία, είχε ήδη αρχίσει και έτσι οι νέοι καλλιτέχνες ρίχτηκαν με τα μούτρα στη δουλειά για να καταγράψουν αυτή τη μετάβαση. Η παρουσία του ήταν διακριτή ανάμεσα στους συναδέλφους του και έτσι μετά από ένα χρόνο, με το πέρας του City Streets, άρχισε να εργάζεται με τα εγχώρια ψηφιακά και έντυπα μέσα αλλά και τα σημαντικότερα του εξωτερικού. Προσεχτικά και διακριτικά έχτισε μια καριέρα ανάλογη με την προσωπικότητά του αποστασιωποιημένος από συντεχνίες και παρεΐστικες νοοτροπίες που επί τω πλείστον χαρακτηρίζουν κλάδους μικρών επαρχιακών πόλεων.

Τον κέρδισαν τα πρότζεκτ που ωριμάζουν με επιμονή και υπομονή και εξελίσσονται αργά στο χρόνο, εκείνα με επίκεντρό τον άνθρωπο, ή αλλιώς η ουμανιστική φωτογραφία. Πιστεύω πως δεν υπάρχει άλλος φωτογράφος στην Ελλάδα να έχει εμβαθύνει τόσο στο μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα. Προς έκπληξη όλων μάλιστα, μιας και δεν είναι από τις περιπτώσεις που ακολουθούν το δόγμα shoot then help (το οποίο πολλές φορές γίνεται shoot then leave) και που έχει χαρίσει ουκ ολίγα βραβεία σε επαγγελματίες του σιναφιού μας. Ώντας εν δράση και στην ανάγκη δε φωτογραφίζει παρά συντρέχει τον συνάνθρωπό του που πνίγεται, που λιμοκτονεί, που είναι χαροκαμένος. Αυτό φαίνεται στις φωτογραφίες του και δε το λέω εγώ παιδιά, το λέει ο d’ Agata, ο Rio Branco, ο Davidson, ο Gilden, ο Parr, ο Webb, ο Soth και όλοι οι υπόλοιποι σούπερσταρ της μέγιστης παρέας που τον ψηφίσαν!

Ποιος άλλος θα μπορούσε λοιπόν να το κάνει καλύτερα; Μόνο ο Canaj που αντιμετωπίζεται ως ξένο σώμα, όχι μόνο στην Ελλάδα που βρίσκεται από το 1991, αλλά δυστυχώς και στην Αλβανία όταν επιστρέφει να φωτογραφίσει. Είναι από ανάγκη ένας άπατρις – πολίτης του κόσμου και που ενώ μετείχε της ελληνικής παιδείας εντέλει αναγνωρίστηκε εκτός των συνόρων μας εκεί όπου η ισονομία και η αξιοκρατία ακόμα κρατούν. Σαν τον Αντετοκούμπο χωρίς την ελληνική ταυτότητα ένα πράμα. Κλασσική ιστορία που δυστυχώς επαναλαμβάνεται ως φάρσα.

Όμως αν τον ρωτήσετε τίποτα από τα παραπάνω δεν έχει σημασία παρά το γεγονός ότι ευγνωμονεί τη ζωή γιατί – ώ, τι τύχη – κάνει μια δουλειά που υπεραγαπά και θα έκανε ούτως ή άλλως και από την οποία κερδίζει και τον επιούσιο. Μέσα από την ιδιότητα του φωτογράφου ζει τη κάθε στιγμή εξυμνώντας τη με το προσεκτικό κλικ που κάνει ακολουθώντας πιστά –ίσως και εν αγνοία του- τη ρήση ενός εκ των τριών ιδρυτών του Magnum του απόλυτου Henri-Cartier Bresson: Vous n’avez qu’à vivre et la vie vous donnera des images (Πρέπει απλώς να ζήσετε και η ζωή θα σας δώσει εικόνες).

Καμίλο Νόλλας για το περιοδικό Φωτογράφος τεύχος #251

Αθήνα, 16 Οκτωβρίου 2017